Paleolitik Çağ (Eski Taş Devri), insanlık tarihinin en uzun dönemini kapsar (yaklaşık MÖ 2.5 milyon – MÖ 12.000). Bu çağda insanlar, temel olarak avcı-toplayıcı bir yaşam biçimine sahipti. İşte detaylı bilgiler:
1. Zaman Aralığı ve Alt Bölümler
- Alt Paleolitik: İlk taş aletler, Homo habilis ve Homo erectus.
- Orta Paleolitik: Neandertaller ve ilk Homo sapiens, daha gelişmiş aletler.
- Üst Paleolitik: Modern insan (Homo sapiens), sanat, karmaşık aletler, mağara resimleri.
2. Beslenme ve Ekonomi
- Avcılık: Büyük hayvanlar (mamut, bizon, geyik) ve küçük avlar.
- Toplayıcılık: Yabani meyveler, kökler, bitkiler, böcekler, yumurta.
- Balıkçılık ve Deniz Ürünleri: Özellikle sahil bölgelerinde.
- Göçebe Yaşam: Kaynaklara göre mevsimsel yer değiştirme.
3. Barınma ve Konaklama
- Doğal Sığınaklar: Mağaralar, kaya altı sığınakları.
- Açık Hava Yerleşimleri: Hayvan derileri ve ahşapla yapılan geçici kulübeler (örneğin Ukrayna’da Mezhirich mamut kemikleriyle yapılan barınaklar).
- Taşınabilir Yaşam: Hafif ve taşınabilir malzemeler kullanımı.
4. Teknoloji ve Aletler
- Taş Aletler: Çakmaktaşından yongalar, el baltaları, kenar kazıyıcılar, mızrak uçları.
- Kemik ve Boynuz Aletler: İğneler, zıpkınlar, mızraklar.
- Ateşin Kontrolü: Isınma, korunma, yemek pişirme, sosyal etkileşim.
- Giysi ve Örtü: Hayvan postlarının deri iğneleriyle dikilmesi.
5. Sosyal ve Kültürel Yaşam
- Küçük Gruplar (Bantlar): 20-50 kişilik gruplar, dayanışma ve iş bölümü.
- İş Bölümü: Erkekler avcılık, kadınlar toplayıcılık ve çocuk bakımı (genel eğilim).
- Dil ve İletişim: Sembolik düşünce ve basit dilin geliştiği düşünülüyor.
- Sanat ve Sembolizm:
- Mağara Resimleri: Fransa’daki Lascaux ve İspanya’daki Altamira (hayvan figürleri, av sahneleri).
- Hekeltraş ve Figürinler: Venüs heykelcikleri (doğurganlık sembolü).
- Takılar: Deniz kabukları, kemik boncuklar.
6. İnanç ve Ritüeller
- Ölü Gömme: Ölülerin bilinçli gömülmesi (Neandertaller’de bile görülür), öbür dünya inancı.
- Şamanizm: Doğaüstü güçlerle iletişim, mağara resimlerinin ritüel amaçlı olduğu düşünülüyor.
- Sembolik Nesneler: Boya kullanımı (kırmızı aşı boyası) muhtemelen ritüelle ilgili.
7. İklim ve Çevre
- Buzul Çağı: Soğuk ve sert iklim, buzulların genişlemesi.
- Mega Fauna: Mamut, yünlü gergedan gibi büyük hayvanlar.
- İklim Değişiklikleri: Dönem sonunda buzul çağının sonu, insanların yaşam biçimini değiştirmesine yol açtı.
8. Önemli Arkeolojik Buluntular
- Lascaux Mağarası (Fransa)
- Altamira Mağarası (İspanya)
- Çatalhöyük (Anadolu, geçiş dönemi)
- Göbeklitepe (Anadolu, Neolitik’e geçiş izleri)
Sonuç:
Paleolitik Çağ, insanın doğayla mücadelesinde temel hayatta kalma becerilerini geliştirdiği, alet yapımı, ateşin kullanımı, sanatın doğuşu ve sosyal örgütlenmenin köklerinin atıldığı bir dönemdir. Bu çağ, insanlığın yaklaşık %99’unu kapsar ve bugünkü biyolojik ve kültürel temellerimizin şekillenmesinde kritik rol oynamıştır.
